Эвеліна Ганская

Эвеліна Ганская
Эвеліна Ганская
	Ewelina Hańska
	; Партрэт Эвеліны Ганскай пэндзля Фердынанда Георга Вальдмюлера (1835)
	; Герб «Крыўда»
Графіня
Графіня
Нараджэнне	6 студзеня 1805; Пагрэбішчэ, Валынская губерня, Расійская імперыя;
Смерць	11 красавіка 1882 (77 гадоў); Парыж, Парыж[d], рэгіён Іль-дэ-Франс, Метраполія Францыі, Францыя;
Месца пахавання	Пер-Лашэз; Grave of Balzac and Ewelina Hańska[d];
Род	Жавускія
Імя пры нараджэнні	польск.: Ewelina Rzewuska
Бацька	Адам Ваўжынец Жавускі
Маці	Юстына з Рдултоўскіх[d]
Муж	Вацлаў Ганскі і Анарэ дэ Бальзак
Дзеці	Ганна Мнішак (Ганская)
Веравызнанне	каталіцтва
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Эвеліна Канстанцыя Вікторыя Ганская (польск.: Ewelina Constancja Viktoria Hańska; 1801, Пагрэбішчэ — 1882, Парыж) — жонка і муза французскага пісьменніка Анарэ дэ Бальзака.

Паходзіла са шляхецкага роду Жавускіх, родная сястра пісьменніка Генрыка Жавускага і авантурысткі Караліны Сабанскай, цётка іншай авантурысткі і пісьменніцы — Кацярыны Радзівіл. У першым шлюбе замужам за магнатам Вацлавам Ганскім.

Біяграфія

Дачка віцебскага кашталяна і магілёўскага маршалка, сенатара Адама Жавускага, яна славілася сваёй прыгажосцю. Акрамя польскай і рускай моў, яна вольна размаўляла на французскай, англійскай і нямецкай. У 1819 годзе яна выйшла замуж за графа Вацлава Ганскага, маршалка валынскага, багатага землеўласніка, які быў амаль на 20 гадоў старэйшы за яе. Разам у іх будзе шасцёра дзяцей, з якіх выжыве толькі адна дачка Ганна, якая нарадзілася ў снежні 1828 года.

Пасяліўшыся ў маёнтку мужа Вярхоўня на Украіне, дзе ёй было глыбока сумна, яна захапілася містыцызмам і чытала шмат французскіх газет і раманаў, што дазволіла ёй адкрыць для сябе творы Анарэ дэ Бальзака, заўзятай прыхільніцай якіх яна стала.

Увосень 1831 года, верагодна, у якасці гульні са сваімі дамамі-кампаньёнкамі, яна пасылае Бальзаку ананімны ліст за подпісам «Іншаземка». Гэта ліст прыходзіць да Бальзака 28 лютага 1832 года. Ён пацвярджае гэта з дапамогай аб’явы ў «La Gazette de France». 2 красавіка 1832 года, паколькі гэтая газета была забароненая ў Расійскай імперыі, яна пасылае Бальзаку яшчэ адзін ліст ад 7 лістапада 1832 года з просьбай пацвердзіць яго атрыманне ў «La Quotidienne», што Бальзак і робіць ужо 9 снежня. Наступная перапіска пачынаецца ўжо ў лютым 1833 года праз Генрыету Барэль, якая была гувернанткай яе дачкі Ганны. У наступныя 18 гадоў Бальзак пашле ёй 414 лістоў. Ужо ў трэцім лісце ён заяўляе аб непахіснай любові да яе, хоць ніколі не бачыў яе, не ведае яе ўзросту і нічога пра яе не ведае. Па словах Стэфана Цвейга, пісьменнік хацеў такім чынам аддацца рамантычнай страсці, як гэта рабілі многія модныя пісьменнікі і мастакі.

Цікаўная пазнаёміцца з ім, Эвеліна ўгаворвае мужа спыніцца ў Нёўшатэлі, у Швейцарыі. Упершыню яны сустрэліся 25 верасня 1833 года на беразе возера Нёўшатэль. Граф Ганскі — чалавек маўклівы, злёгку эксцэнтрычны, але глыбока культурны і, нічога не падазраючы, з задавальненнем знаёміцца з пісьменнікам. Закаханым з цяжкасцю ўдаецца сустрэцца сам-насам на працягу некалькіх гадзін, але гэтага дастаткова для пісьменніка, які вяртаецца ў Парыж вар’яцка закаханым, у той час як графіня таксама не застаецца халоднай да яго абаяння. Неўзабаве яны зноў сустрэнуцца ў Жэневе, дзе яны знаходзіліся з сярэдзіны снежня 1833 года да канца студзеня 1834 года. Нарэшце палюбоўнікі могуць доўга бачыцца ў нядзелю 26 студзеня — «незабыўны дзень» для пісьменніка.

Затым яна падарожнічае з мужам у Італію, дзе яны праводзяць некалькі месяцаў, а затым вяртаецца ў Вену, дзе спадзяецца зноў убачыць Бальзака. Кампраментуе яе ліст, перахоплены мужам, але Бальзак запэўнівае яго, што гэта было па гульні, несапраўдна, і яна адказала на яго ліст вельмі сурова. У выніку Бальзак можа паехаць з ёй у Вену. 9 мая 1835 года ён адправіўся ў дарогу, заявіўшы аб неабходнасці наведаць палі напалеонаўскіх бітваў у Асперне і Ваграме. Каб зрабіць уражанне на вышэйшы венскі свет, які часта наведвае яе палюбоўнік, Эвеліна арандуе раскошную карэту, упрыгожаную гербам, і яго суправаджае лёкай у ліўрэі. Яны прабудуць там да 4 чэрвеня, і ў іх не было ніводнага імгнення пабыць разам без сведкаў. Затым палюбоўнікі не пабачацца сем гадоў.

Стаўшы ўдавой у 1841 годзе, Эвеліна доўга вагалася, перш чым пагадзіцца выйсці за Бальзака замуж, устрывожаная вечнымі даўгамі і адгалоскамі рамантычных прыгод свайго палюбоўніка. Яны падарожнічаюць Еўропай, і 14 сакавіка 1850 года Эвеліна нарэшце згаджаецца стаць мадам дэ Бальзак у Бэрдычаве, адмовіўшыся ад усіх сваіх шматлікіх уладанняў у Расійскай імперыі на карысць дачкі (гэтага тады вымагалі расійскія законы пры шлюбе з іншаземцам). Пададзенае ў пачатку 1849 года да цара хадайніцтва аб тым, каб Эвеліна Ганская магла і ў будучым захаваць сваю маёмасць у імперыі ў выпадку шлюбу з замежным падданым, не ўвянчалася поспехам. Праз пяць месяцаў пісьменнік, які вярнуўся ў Францыю, памірае ў сваім парыжскім доме.

Іх першае эпісталярнае каханне так характарызуецца Ганзагам Сэнт-Брыс: васемнаццаць гадоў любові, шаснаццаць гадоў чакання, два гады шчасця і шэсць месяцаў шлюбу. Ад гэтай выдатнай і трагічнай гісторыі засталося больш за чатырыста лістоў Бальзака — тыя, што не былі знішчаны Эвелінай Ганскай.

Яна кіруе маёмасцю Бальзака, а затым застаецца ў Парыжы, дзе звязваецца з пісьменнікам Шампфлеры і мастаком Жанам Жыгу. Апошні робіць яе пастэльны партрэт, выстаўлены ў 1852 годзе. З гэтага вынікае амаль шлюбная сувязь паміж ёй і мастаком, якая доўжыцца да яе смерці ў 1882 годзе. Яна памерла ў сябе дома, на вуліцы Бальзака 22, у Парыжы ў 1882 годзе. Пахаваная на могілках Пер-Лашэз побач з Бальзакам (48-ы ўчастак).

У мастацтве

Ролю Эвеліны Ганскай выканала Беата Тышкевіч у тэлевізійным фільме «Вялікае каханне Бальзака» рэжысёраў Жаклін Одры і Войцеха Салажа, які выйшаў у 1973 годзе.
Эвеліна Ганская таксама была ўвасоблена Фані Ардан у фільме «Бальзак» рэжысёра Жазэ Даяна для TF1 у 1999 годзе.

Зноскі

Літаратура

Daniel Beauvois, «Le monde de madame Hanska: état de la société d’Ukraine au milieu du xixe siècle», L’Année balzacienne, 1993, no 14, p. 21-40.
Michel Cadot, «Quelques nouvelles données sur Custine et la Russie», L’Année balzacienne, 1993, no 14, p. 7-19.
André Ciechanowiecki, «Le milieu familial de madame Hanska», Le Courrier balzacien, nouvelle série, no 53, 4e trimestre 1993.
Jean-Louis Déga, «Une curiosité généalogique : la double alliance entre les familles Balzac et Rzewuski», Bulletin du Cercle généalogique du Rouergue, avril 1995, no 12, p. 4 à 7.
Aleksandra Gruzinska, «Octave Mirbeau’s Madame Hanska in La Mort de Balzac», Nineteenth-Century French Studies, printemps 1987, no 3, vol. 15, p. 302—314.
Roland Le Heunen, «Les lettres à madame Hanska: métalangage du roman et représentation romanesque», Revue des sciences humaines, juillet-septembre 1984, no 66 (195 [3]), p. 25-40.
Francis Ley, «Balzac et Mme Hanska chez les Krüdener», L’Année balzacienne, Paris, Garnier Frères, 1967, p. 241—244.
Roger Pierrot, Honoré de Balzac, Paris, Fayard, 1994 (réimpr. 1999), 582 p.
Roger Pierrot, Ève de Balzac, Stock, 1999.
Stefan Zweig, Balzac, New York, The Viking Press, 1946, 404 p.